Een familiebedrijf is meer dan een onderneming: het is een doorgegeven erfenis van generatie op generatie. Met meer dan 285.000 familiebedrijven is ongeveer een derde van de werkgelegenheid in Nederland hiervan afhankelijk. Vandaag, op de Dag van het familiebedrijf, vieren we hun unieke kracht én kijken we ook naar de valkuilen. Marc de Rooy, directeur van Stichting voor het familiebedrijf, en Berrie van Abelen, directeur van Adcorporate, gingen hierover in gesprek. Want juist door de valkuilen te erkennen, kunnen familiebedrijven hun kracht blijven benutten.
Houd het bedrijf gezond en de familie gelukkig
De Stichting voor het familiebedrijf werd 15 jaar geleden opgericht, als onderdeel van Adcorporate om familie te ondersteunen bij de complexe dynamiek van familiebedrijven, overdrachts- en opvolgingstrajecten.
Berrie legt uit: “Mijn expertise ligt bij overnames en bedrijfswaarderingen, maar ik merkte al snel dat er een onafhankelijke partij nodig was voor het begeleiden van familiebedrijven vanwege de dynamiek die hierbij speelt. Wanneer we bij Adcorporate tegen ingewikkelde familiezaken aanlopen bij bedrijfsopvolging, schakelen we Marc in. Zijn ervaring als jurist en als derde generatie-DGA in een familiebedrijf maken hem de ideale mediator. Daarnaast heeft hij geen directe commerciële belangen bij de uitkomst en kan hij op een onafhankelijke manier bemiddelen tussen de familieleden.”
Marc beaamt dit: “Bij conflicten tussen familieleden is het cruciaal om de juiste toon te vinden. Mijn rol is om iedereen aan tafel te krijgen en te begrijpen waarom iemand handelt zoals hij of zij doet. Ik kies geen partij, ik wil vooral dat iedereen zich gehoord voelt.”
Denken in generaties, niet in kwartalen
“Familiebedrijven zijn uniek omdat ze denken in generaties, niet in kwartaalcijfers,” zegt Marc. Deze langetermijnvisie stelt hen in staat om snel beslissingen te nemen en flexibel te opereren, zonder de bureaucratie die grotere, niet-familiebedrijven vaak remt. Maar juist door deze informele werkwijze kunnen spanningen ontstaan, vooral als familie- en bedrijfsbelangen verstrengeld raken. “Mijn ervaring is dat de familie het bedrijf altijd voor laat gaan,” aldus Marc. Hij benadrukt dat veel conflicten voortkomen uit het niet duidelijk bespreken van verwachtingen, rollen en opvolging.
Opvolging en rolverdeling
Opvolging is een van de grootste uitdagingen binnen familiebedrijven. “Het hebben van de juiste achternaam betekent niet automatisch dat je geschikt bent voor een rol binnen het bedrijf,” legt Berrie uit. “Belangrijk is dat potentiële opvolgers zich ontwikkelen en de benodigde competenties verwerven. Anders komt doorgroei er gewoon niet.”
Marc deelt een praktijkvoorbeeld: “Bij een familiebedrijf met twee zestigers aan het roer, ontstonden spanningen toen de kinderen van beide broers betrokken raakten. De derde generatie, bestaande uit in totaal drie neven en nichten, hadden totaal verschillende werkethiek en ambities. Dit leidde tot conflicten, vooral toen één van de broers zijn kind koste wat kost in het bedrijf wilde houden. De oplossing was uitkopen van één van de neven en nichten en de andere twee de leiding te laten nemen. Hoewel dit een zware beslissing was, zorgde het voor rust binnen de familie én continuïteit van het bedrijf.”
Huwelijkse voorwaarden voor de hele familie
Bij generatiewisselingen zien Marc en Berrie vaak spanningen ontstaan, vooral wanneer broers, zussen, neven en nichten botsen door verschillen in werkethos of zakelijke ambities. Hier toont het familiestatuut zijn kracht. Dit document legt duidelijke afspraken vast en voorkomt dat problemen escaleren. “Het familiestatuut is vergelijkbaar met huwelijkse voorwaarden voor de hele familie. Het helpt om belangrijke zaken formeel vast te leggen en biedt duidelijkheid over onderwerpen zoals eigendom, opvolging en de rolverdeling binnen het bedrijf. Dit voorkomt discussies achteraf,” licht Berrie toe. Het document zorgt ervoor dat familiaire emoties en bedrijfsbelangen in balans blijven.
Marc vult aan: “Het familiestatuut is als een kompas. Het geeft richting, maar het hoeft niet alles te bepalen. Het helpt je om koers te houden in complexe situaties zonder de familieband te verliezen.”
Case: Familie Jansen
Een goed voorbeeld van de kracht van het familiestatuut is de casus van de familie Jansen. De familie, bestaande uit vier broers die samen een bedrijf runden, raakte in conflict toen twee broers uit wilden stappen en uitgekocht moesten worden door de andere twee. Berrie: “Toen het punt van geld op tafel kwam, begon de discussie die op relatief korte termijn opgelost kon worden omdat hierover al duidelijke afspraken waren gemaakt. Hier toont een familiestatuut zijn waarde. Het biedt een kader waarbinnen je over gevoelige onderwerpen kunt praten zonder dat het escaleert.”
De nieuwe generatie brengt vernieuwing
De nieuwe generatie binnen familiebedrijven brengt vaak frisse ideeën en nieuwe verwachtingen met zich mee. “Deze jongeren zijn vaak beter opgeleid en mondiger, wat zorgt voor nieuwe perspectieven en verwachtingen. Ze willen niet zomaar het familiebedrijf overnemen, maar kiezen hun eigen carrièrepad,” merkt Berrie op. “Daarom is het belangrijk om goed te communiceren over de rol en de toekomst.”
Marc voegt toe: “Ik heb bijvoorbeeld een casus gehad waarbij de zoon al vroeg in het familiebedrijf was ingestapt. Zijn zus, die elders carrière had gemaakt, voelde zich buitengesloten bij belangrijke beslissingen. Door deze spanning bespreekbaar te maken, konden we tot afspraken komen waarin beide partijen zich gehoord voelden.”
Communicatie als sleutel tot succes
Goede communicatie is de sleutel tot succes in familiebedrijven, maar vaak wordt het belang van duidelijke afspraken over het hoofd gezien. In plaats van openhartig te praten over verwachtingen en verantwoordelijkheden, leunen veel ondernemingen op het informele karakter van de samenwerking. Dit kan leiden tot misverstanden en conflicten. Een familiestatuut kan helpen om iedereen op dezelfde lijn te krijgen en ervoor te zorgen dat het bedrijf gezond blijft en de familie gelukkig.
Een familiestatuut: geen luxe, maar noodzaak
“Vaak wordt het belang van een familiestatuut onderschat,” waarschuwt Marc. “Zonder duidelijke afspraken kunnen onuitgesproken verwachtingen en veronderstellingen leiden tot ernstige conflicten.”
Het verhaal van de familie Van Beek, waarbij Marc hielp de kinderen zich gehoord te laten voelen, onderstreept het belang van mediation en een familiestatuut. Het zorgt ervoor dat iedereen duidelijk weet waar ze aan toe zijn en draagt bij aan de duurzaamheid van zowel het bedrijf als de familieband.
Voor wie dieper wil duiken in de dynamiek van familiebedrijven, is het boek ‘Opvolging en overdracht van familiebedrijven‘ een uitstekende bron van informatie en praktijkvoorbeelden.
